Stel je voor: tussen de calls en to-do’s is het tijd voor je dagelijkse verzetje – een koffie to go bij het café om de hoek. Net wanneer jij overweegt of je die plak bananenbrood tóch aan je bestelling zal toevoegen, zet de barista haar lippen aan jouw koffiemok. Ze neemt een flinke slok en overhandigt jou alsnog je cappuccino, weliswaar minus de smakelijke schuimlaag. Dit is al een bizarre situatie wanneer het gaat om je koffie. Laat staan wanneer je je realiseert dat iets soortgelijks op dagelijkse basis gebeurt – met jouw salaris in de hoofdrol.
De loonkloof, die in Nederland gemiddeld 13 procent bedraagt, maakt dat een gigantisch deel van de vrouwelijke beroepsbevolking het moet doen met een aanzienlijk lager salaris dan hun mannelijke collega’s. Er wordt dus een spreekwoordelijke slok uit hun loon genomen. Hoe is dat mogelijk anno 2022? Annemieke en Miluska van Feminer werpen er licht op.
Parttime-prinses
De campagne in het kader waarvan je dit artikel leest, vraagt de aandacht voor het loonverschil tussen mannen en vrouwen. Dat is hard nodig: vrouwen in het bedrijfsleven lopen momenteel 19 procent van hun bruto-uurloon mis. Voor werknemers van de overheid geldt daarentegen een loonkloof van 8 procent – een ‘meevaller’.
Dit loonverschil is voor een deel te wijten aan factoren zoals deeltijdwerk, opleidingsniveau en werkervaring – waarvan de schuld vaak bij vrouwen zelf wordt gelegd. Als ze een euro zouden krijgen voor iedere keer dat de termen ‘deeltijddame’ of ‘parttime-prinses’ het maatschappelijke debat in worden geslingerd, zou dat loonverschil al een stuk lager uitvallen.
Enfin. Het klopt dat Nederlandse vrouwen kampioen deeltijdwerk zijn, maar die keuze is minder vrij dan je denkt. Hardnekkige stereotypen en sociale normen spelen hierin een grote rol, zelfs in het ‘progressieve’ Nederland. Helaas hebben we, naast flared jeans en discomuziek, óók behoorlijk conservatieve ideeën over genderrollen meegenomen uit de vorige eeuw.
De man is doorgaans kostwinner, de vrouw werkt zo’n drie dagen per week. En wanneer gezinnen beslissen kinderen te krijgen, betekent dit in vrijwel alle gevallen dat de carrière van moederlief on hold wordt gezet, en niet andersom. Dat is in lijn met de sociale normen die ons land kent: 70 procent (!) van de Nederlandse bevolking vindt dat moeders van basisschoolgaande kinderen maximaal drie dagen per week zouden moeten werken. En ja, dan hebben we het nog steeds over 2022.
Sectoren met lagere lonen
Een ander veelgebruikt argument om de loonkloof te rechtvaardigen, is het feit dat vrouwen doorgaans werken in sectoren waar minder salaris wordt betaald. Dat klopt als een bus: denk aan de pedagogische en de zorgsector, waar respectievelijk een kleine 70 en 80 procent van de medewerkers vrouw is.
Wederom wordt hier een beroep gedaan op de keuzevrijheid van vrouwen: “Je kunt er toch ook voor kiezen om in een andere sector te gaan werken?” Maar – surprise, surprise – óók bij de beroepskeuze spelen sociale normen en stereotypen een rol.
Daarbovenop komt de schrijnende bevinding dat vrouwen niet alleen gaan werken in sectoren die lager betaald worden, maar de waardering van werk wordt beïnvloedt door het percentage vrouwen in een sector. Ja, je leest het goed: des te meer vrouwen een sector betreden, des te lager de waardering van het door deze sector geleverde werk.
‘Onverklaarbare’ loonkloof
Als je dacht dat het loonkloofverhaal niet tragischer kon: think again. Wanneer het percentage wordt gecorrigeerd voor persoonskenmerken (zoals leeftijd, ervaring en opleidingsniveau) en het soort werk, resteert van het loonverschil bij de overheid en in het bedrijfsleven respectievelijk 4 en 7 procent. Dat wordt ook wel de ‘onverklaarbare loonkloof’ genoemd. Het fenomeen heeft haar mystieke naam te danken aan de onduidelijkheid die er bestaat over de oorzaak.
Een veelgehoorde verklaring is dat vrouwen minder zelfverzekerd zouden zijn als het gaat om salarisonderhandeling. Dit argument is direct van tafel te vegen. Uit grootschalig onderzoek blijkt namelijk dat vrouwen even vaak om loonsverhoging vragen, maar dat deze behoefte simpelweg niet wordt beantwoord. Waarom? In gesprekken met mannelijke werknemers werd al snel onderhandeld over de hoogte van het bedrag. Bij vrouwen rees de vraag of het verzoek überhaupt te verantwoorden was. Ook hier spelen vooroordelen een belangrijke rol: vrouwen die om geld vragen zijn veeleisend, mannen simpelweg assertief. Onze verklaring: pure discriminatie.
Samen dichten we de loonkloof
Gelukkig zijn er veel mensen – voornamelijk vrouwen – die zich hard maken om de loonkloof te dichten. Sophie van Gool zette de campagne ‘IkVerdienMeer’ op touw – “Omdat we nu eindelijk eens van die loonkloof af moeten.” Ook wij, Feminer, organiseerden in 2020 een campagne over de loonkloof. Samen met ontelbaar andere initiatieven creëren we bewustwording. En dat mag baten: er ligt een wetsvoorstel dat werkgevers verplicht transparant te zijn over beloning. Laten we vooral zo doorgaan, opdat we over een paar jaar kunnen klinken op een gedichte loonkloof – met héle cappuccino’s.
Dit artikel is geschreven door Annemieke van Straalen & Miluska van Rompu – Hoofd PR ‘22 & ‘23 van Feminer.
